Skorzonera zwana także czarnym korzeniem lub wężymordem, to warzywo, które było znane już przed wiekami. Dziś powraca w wielkim stylu, nadając potrawom nutę smaków retro, inspirując do poszukiwania nowych kulinarnych wyzwań i, co najważniejsze, dbając o zdrowie.
Skorzonera jest rośliną zaliczaną do rodziny astrowatych. Najlepiej rośnie na żyznych, piaszczysto-gliniastych glebach bogatych w warstwę próchniczą. Zbiory następują zazwyczaj w okresie od końca września do października. Korzenie są przechowywane następnie w wilgotnym piasku, co pozwala zachować wszelkie właściwości odżywcze. Ojczyzną wężymordu jest prawdopodobnie Europa Południowa, a także Kaukaz oraz obszar zachodniej Syberii. Dziś większość upraw pochodzi z Hiszpanii. Gatunek rośnie dziko również w Polsce. Najczęściej jest spotykany na nizinach oraz w niskich partiach gór.
Jadalną częścią rośliny jest korzeń spichrzowy, którego długość dochodzi do 30 centymetrów. Na zewnątrz przybiera brunatną, a czasem nawet czarny odcień. Skórka podczas krojenia zabarwia dłonie na brązowo-czerwony kolor. Miąższ skorzonery jest natomiast jasnej barwy. W smaku jest najbardziej zbliżony do szparagów. W czasie obróbki wydziela mleczny, kleisty sok. Po obraniu warzywa, należy umieścić je w wodzie z dodatkiem soku z cytryny, co zapobiega ciemnieniu miąższu. Swoją tajemniczo brzmiącą nazwę wężymord zawdzięcza temu, że w dawnych czasach był uważany za antidotum na jad węża.
Właściwości skorzonery - wężymordu
Skorzonera jest warzywem, które uprawiano we Włoszech już w VI wieku. Niedługo później dotarła do Polski. Bardzo często była mylona z podobną do niej pod względem wyglądu salsefią. Błędnie twierdzono, że roślina posiada właściwości niwelujące szkodliwe działanie jadu żmii. Wężymord był serwowany na królewskich stołach. Często gościł na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego. Uprawę rośliny nakazał ponadto król Francji Ludwik XVI, który był przekonany, że korzeń jest idealnym specyfikiem na dolegliwości żołądkowe. Stosowano ją także jako substancję słodzącą dodawaną do kawy. Największą popularność zyskała jednak dopiero w XIX wieku, kiedy zaczęto podawać ją w formie smażonej w cieście naleśnikowym. Sto lat później, kiedy udowodniono, że skorzonera nie jest antidotum na jad węża, warzywo niemal całkowicie zniknęło z polskich stołów. Dziś powraca w wielkim stylu, nadając potrawom ciekawy smak i zaskakując bogactwem składników odżywczych. Można ją znaleźć przede wszystkim na straganach oraz w sklepach ze zdrową żywnością.
Witaminy, mikroelementy oraz inulina - składniki odżywcze skorzonery
Wężymord to kopalnia składników odżywczych. Warzywo zawiera szereg minerałów, w tym magnez, potas, żelazo, selen, wapń, fosfor oraz chlor. Nie brakuje w nim kwasu askorbinowego oraz witamin z grupy B. Dzięki obecności kwasu foliowego, jest zalecane kobietom w ciąży. Zawartość inuliny sprawia z kolei, że spożywanie skorzonery pomaga regulować poziom cukru we krwi. Z tego względu jest zalecana w diecie diabetyków. Wspomaga leczenie cukrzycy typu II i zmniejsza insulinooporność. Z kolei duże stężenie karotenoidów i witaminy E pomaga walczyć ze stresem oksydacyjnym i zapobiega przedwczesnemu starzeniu się organizmu. Warto pamiętać, że skorzonera jest dość nisko kaloryczna. W 100 gramach świeżego produktu dostarcza około 60 kalorii. Zaletą warzywa jest ponadto niski indeks glikemiczny.
Na dolegliwości trawienia, w walce z cukrzycą i otyłością
Skorzonera pomaga chronić układ pokarmowy nie tylko ze względu na zawartość inuliny. Warzywo jest też doskonałym źródłem błonnika, który wraz z inuliną wspomaga rozwój bifidobakterii w jelitach. To właśnie one przeciwdziałają namnażaniu się szkodliwych drobnoustrojów i wydzielaniu przez nie enzymów o działaniu rakotwórczym. Warto także pamiętać o tym, że pożyteczne bakterie wpływają pośrednio na układ odpornościowy. Błonnik zapobiega też zaparciom i wspomaga regularne wypróżnianie. Warunkuje prawidłowe oczyszczanie organizmu i umożliwia wydalanie z niego toksycznych substancji.
Z kolei obecna w wężymordzie tiamina stymuluje wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Z tego powodu jest szczególnie wskazana w diecie osób starszych, ponieważ wraz z upływem lat zmniejsza się wydzielanie tej substancji, powodując zaburzenia trawienia. Skorzonera to także doskonały składnik diety dla osób chcących zrzucić kilka kilogramów. Warzywo z jednej strony jest niskokaloryczne, z drugiej zaś zawiera wysokie stężenie błonnika, który daje uczucie sytości i zapobiega sięganiu po niezdrowe przekąski. Warto pamiętać też o tym, że wężymord świetnie usuwa z organizmu nadmiar wody.
Zdrowe kości i układ nerwowy
Wspomniana tiamina, obecna w korzeniu skorzonery, wykazuje także pozytywny wpływ na układ nerwowy. Chroni komórki i zapobiega rozwojowi chorób neurodegradacyjnych. Jest zalecana pacjentom w stanach rekonwalescencji po chorobie oraz osobom cierpiącym na wyczerpanie psychiczne. Doskonale niweluje oznaki zmęczenia. Naukowcy udowodnili ponadto, że wspomaga koncentrację.
Warunkuje także odpowiednią kondycję mięśni. Wzmacnia je i zapewnia odpowiedni poziom napięcia mięśniowego. Z kolei wapń w połączeniu z magnezem i potasem pomagają chronić układ kostny, zapobiegając osteoporozie. Wspomaga także proces gojenia się kości po złamaniach. Jeden z najbardziej znanych współczesnych zielarzy, Konrad Kobl, przekonuje, że skorzonera zapobiega gromadzeniu się w kościach izotopów szkodliwych pierwiastków, obecnych w zanieczyszczonym środowisku.
Skorzonera w leczeniu i profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego
Minerały zawarte w wężymordzie są niezbędne w profilaktyce chorób serca. Nie tylko zapewniają odpowiednią kondycję mięśnia sercowego, ale doskonale stabilizują ciśnienie krwi. Potas i magnez są niezbędne szczególnie dla osób, które używają w diecie dużą ilość soli. Zawarta w wężymordzie inulina jest z kolei substancją, która świetnie redukuje poziom złego cholesterolu we krwi i zapobiega odkładaniu się w naczyniach blaszki miażdżycowej. Obecność witaminy C powoduje z kolei, że spożywanie skorzonery zapobiega pękaniu naczyń krwionośnych, uszczelnia je i uelastycznia.
Mocne włosy, elastyczna cera
Po wężymord powinny też sięgnąć osoby, które chcą na długo zachować zdrowie i urodę. Korzeń jest bowiem bogaty w miedź i żelazo. Wchłanianie tego ostatniego jest potęgowane przez wysoki poziom witaminy C. Miedź powoduje z kolei szybszy przyrost włosów i zapobiega utracie koloru. Zarówno pierwiastki, jak i kwas askorbinowy warunkują prawidłowe ukrwienie skóry głowy. Dbając o mieszki włosowe, odżywiają włosy i zapobiegają ich wypadaniu. Co ważne, badania prowadzone w ostatnich latach dowiodły, że niedobory żelaza oraz zaburzenia w jego wchłanianiu są jedną z najczęstszych przyczyn wypadania włosów u kobiet w okresie menopauzy. Powoduje to, że skorzonera może być świetnym uzupełnieniem diety w okresie przekwitania.
Ugotowany korzeń rośliny, można stosować ponadto jako składnik maseczek na twarz. Bogactwo minerałów sprawia, że dobrze odżywia cerę i zapewnia jej jędrność. Łagodzi przy tym podrażnienia, pomaga leczyć drobne rany i może być stosowana wspomagająco w leczeniu trądziku.
Jak przyrządzać skorzonerę? Przepisy
Bez względu na to, że skorzonera jest uprawiana przede wszystkim na Półwyspie Iberyjskim, jej największymi miłośnikami są Francuzi. To właśnie oni serwują ją na wiele sposobów - najczęściej ugotowaną i polaną sosem lub masłem.
Wężymord świetnie smakuje także po usmażeniu czy upieczeniu w piekarniku. Można zapiekać go w beszamelu lub podawać w cieście naleśnikowym. Świetnie sprawdza się jako dodatek do jajecznicy oraz omletu. Amatorzy słodkości nie oprą się z kolei korzeniom przyrządzonym z dodatkiem miodu i orzeszków ziemnych. Z wężymordu można ponadto przygotować nalewki spirytusowe, doskonale sprawdzające się w okresie jesienno-zimowym. W ostatnim czasie popularne stało się także dodawanie do sałatek i surówek młodych liści skorzonery.